PSA testi nedir?

PSA Nedir? Nerede üretilir? Görevi nedir?

Prostat Spesifik Antijen (yani PSA), yalnız erkeklerde bulunan prostat bezi tarafından üretilen bir proteindir. Prostat bir salgı bezi olup, semenin (meni) %20-30’luk bir kısmını üretir. Boşalma sırasında meniyle dışarı atılan PSA’nın görevi meninin sıvılaşmasını sağlamak, bu sayede spermin kadının yumurtasını döllemesinde önemli görev üstlenir.

PSA’nın tipleri

PSA değişik formlarda bulunur. Bunlar; serbest PSA, toplam PSA (PSA), pro-PSA, PCA3 gibi. Yıllar içinde daha yeni PSA tipleri ortaya çıkmakta, klinik kullanıma sunulmaktadır. Serbest PSA prostat büyümesini gösterir. Pratikte kanser taraması ve prostat biyopsi adaylarını belirlemede toplam PSA kullanılmaktadır. Ayrıca, serbest ve toplam PSA arasındaki oran da kanserden kuşkulanılan hastalarda yararlı olur.

PSA’nın önemi

PSA basit bir kan tetkikiyle yapılan, sonucu 30 dakika içinde alınabilen oldukça kullanışlı bir testtir. Hem toplum tabanlı prostat kanseri taramalarında, hem de üroloji poliklinikleri ya da genel sağlık kontrolleri nedeniyle sağlık birimlerine başvuran 40 yaş üstü erkeklerde prostat kanserini yakalamak için yol göstericidir. PSA testi sayesinde, prostat kanseri olan erkekler daha erken dönemde yakalanabilmekte, kanserin kür şansı sağlanabilmektedir.

PSA’nın normal değeri

PSA’nın üst sınırı konusunda tam bir görüş birliği bulunmamaktadır. Yakın zamanlara kadar, genellikle 4 ng/ml değeri üst sınır olarak kabul görmekteydi. Ancak, son zamanlarda özellikle tarama amaçlı değerlendirmelerde 2.5 ng/ml değeri üst sınır olarak kabul edilmektedir. Bazı araştırmacılar yaşa-bağlı PSA düzeyininin kullanılmasının daha uygun olacağını ileri sürmektedirler. Buna göre üst sınırlar olarak 50’li yaşlar için 2.5 ng/ml, 60’lı yaşlar için 3.5 ng/ml, 70’li yaşlar için 4.5 ng/ml değerleri dikkate alınmaktadır.

Serbest/Toplam PSA oranı

Prostat büyümesinin kendisi de PSA ürettiği için (özellikle serbest PSA), PSA’sı normalden yüksek hastalarda prostat büyümesine bağlı yükselen serbest PSA’nın katkısı da gözardı edilmez. Serbest/Toplam PSA oranı olarak adlandırılan değer %20’nin altında ise kanser açısından dikkate alınmalıdır. Oran bu değerin ne kadar altında ise biyopside kanser çıkma olasılığı o kadar artar. Bu oranın üzerinde bile, daha düşük olasılıkla da olsa kanser varlığı söz konusu olabilir. Bu oran, özellikle PSA düzeyi 4-10 ng/ml arasındaki kişilerde daha çok yardımcıdır.

PSA değişim hızı (velositesi)

PSA’nın zaman içindeki artış hızı velosite olarak adlandırılır. Yıllık PSA değişimi 0.75 ng/ml üzerinde olan hastalar biyopsi açısından adaydır. Daha genç, özellikle 50 yaşın altındaki erkeklerde değişim hızı için sınır değer 0.6 ng/ml olarak kabul edilir.